Down the Memory Valley: निकाल

दोन भिन्न न्यायाधीशांच्या निकाल देण्याच्या पद्धती आणि त्यांच्या अनुभवांचे वर्णन. एका न्यायाधीशाने अनेक वर्षांपासून प्रलंबित असलेला मोठा दावा निकाली काढण्याचा प्रयत्न केला, तर दुसऱ्याने कौटुंबिक अडचणी असूनही तातडीने निकाल दिला आणि त्याचे परिणाम भोगले.

प्रलंबित दावा आणि सोडवण्याचा प्रयत्न

१९९१ फेब्रुवारी मध्ये हिंगणघाट, जिल्हा वर्धा येथे मी सह दिवाणी न्यायाधीश म्हणून रुजू झालो तर बघतो काय की १९६० चा मोहता मिल ने दाखल केलेला दावा (मोनेटरी सूट) एकतर्फा निकालावर प्रलंबित होता. विचार केला की दर तीन वर्षांनी झालेल्या इन्स्पेक्शन पार्टीच्या ते लक्षात कसे आले नाही? लक्षात आलेही असेल परंतु दाव्याची महाकाय दीड दोन फुटांची उंची बघून त्याला हात लावायची कोणाची हिंमत झाली नसेल. त्या दाव्याच्या मी नोट्स काढल्या परंतु माझ्या जागी श्री. आर. डी. सौंदनकर आल्याने, त्यांनी १९९१ मध्येच त्या दाव्याचा निकाल दिला होता. दावा खारीज केला होता. मीही तेच करणार होतो. त्या दाव्याची विगत आजही मला तोंडपाठ आहे.

तात्काळ निकाल आणि त्याचे परिणाम

त्या रेंगाळलेल्या लावारिस दाव्याच्या बिलकुल उलट, १९९३ मध्ये माझे मित्र श्री. सुरेंद्र शर्मांची बदली बाबुळगाव, जिल्हा यवतमाळ येथे झाली होती. तेथून कळंबसाठी त्यांना डेप्युटेशनवर जावे लागले होते. स्टेट बँकेचा दावा मागील चार महिन्यांपासून एकतर्फा निकालावर होता. शर्मा साहेबांसमोर पहिलीच तारीख होती. दुपारी निकाल देणार होते. वहिनींचा फोन आला की आईला हृदयविकाराचा झटका आल्याने त्यांना रुग्णालयात नेत आहे. शर्मा साहेबांनी लगेच साडेतीन दिवसांची रजा घेतली आणि परत रुजू झाल्यावर पहिल्या तारखेला तो एकतर्फा निकाल दिला. इन्स्पेक्शन रिपोर्टमध्ये मात्र त्यांना कारण विचारले गेले होते. वस्तुस्थिती नमूद केली परंतु नॉट सॅटिस्फॅक्टरी म्हणून प्रेम पत्र दिले गेल्यामुळे, त्या दिवसापासून त्यांनी २०१९ मध्ये सेवानिवृत्त होईपर्यंत युक्तिवाद ऐकल्याबरोबर त्याच दिवशी निकाल देऊ लागले होते.

रात्री निकाल आणि बढती

ते चंद्रपूरला सिव्हिल जज सिनियर डिव्हिजन होते. एका डिकेड ओल्ड दाव्यात माननीय उच्च न्यायालयाचे आदेश होते की डे टू डे चालवा. चालवला. युक्तिवाद ऐकून त्याच रात्री निकाल दिला कारण निकाल देताना सूर्य मावळला होता. संधीप्रकाशही संपला होता. दिवे लागले होते. शर्मा साहेबांनी Costs to be borne by…. शब्द उच्चारले आणि Besides delivering judgment at 9.30 pm, an application under order 39 Rule 2A was also decided on that night (technically “day”) in which five witnesses were examined. त्यानंतरच त्यांचे डायसवर उत्थापन झाले.

तक्रार आणि कौतुक

अंगूर खट्टे है वाल्या पक्षकाराने तक्रार केली की एवढी काय घाई झाली होती निकाल द्यायला? मात्र यावेळी त्यांचे पी. डी. जे. माननीय अहमद साहेबांनीच शर्मा साहेबांचा रिपोर्ट न मागवता ती तक्रार परतवून लावली की Mr. S. R. Sharma has done commendable job.

Mr. S. R. Sharma has said and I quote him : Later on Additional District Judge Chandrapur set aside my order. It was challenged in High Court. High Court modified my order. However my order was fully confirmed in Supreme Court.

Needless to say, our Judiciary too is having many such unsung heroes!

Author Profile

I M Bohari
I M Bohari
B A, LL B

Practised at Shahada, Dist Dhule (Now : Nandurbar) June 1985 to July 1990.
Appointed as a JMFC and CJ JD on 16.8.1990 at Wardha.
Thereafter transferred to Hinganghat, Gangapur, Mallapur, Nandura, Dahanu.
CJ SD Palghar
Adhoc D and S Judge Pune, Nagpur, Satara
City Civil Judge Mumbai
Family Court Judge Mumbai
Principal Family Court Judge Nagpur
Retired on superannuation on 31.5.2018
Appointed as a Member, Mah Electricity Regulatory Commission from 6.6.2018 to 31.5.2023
Thoroughly enjoyed Mediation Work in Family Courts at Mumbai, Nagpur.
Now camping at Dallas, Austin in Texas.