न्यायव्यवस्थेतील आठवणींचा हा प्रवास म्हणजे ‘ब्रेव्हिटी’चा अनोखा धडा. थोडक्यात आणि मुद्देसूद निकाल देण्याचा प्रयत्न, ज्यामुळे कामाचा वेग वाढला आणि वरिष्ठांची वाहवा मिळाली.
माझ्या लग्नाची तारीख २६ जानेवारी, आणि वर्धा येथे CJJD आणि JMFC म्हणून रुजू होण्याचे पत्र जुलै १९९० च्या शेवटी मिळाले. १५ ऑगस्ट १९९० रोजी रुजू होण्याचा निर्णय घेतला. स्लीपर क्लासने प्रवास करत, भविष्याची स्वप्ने रंगवत नंदुरबारहून निघालो. पावसामुळे उशिरा पोहोचलेली हावडा एक्स्प्रेस, राष्ट्रध्वज उतरवण्याच्या सुमारास वर्ध्याला पोहोचली.
राष्ट्रीय दिवसांशी आयुष्याची खास गाठ असावी, म्हणूनच काय माझ्या बऱ्हाणपूर (M.पी.) येथील घराची खरेदी १४ एप्रिल २०१४ रोजी झाली.
पहिल्या पोस्टिंगला सोबत असलेले मित्र श्री. डोंगरे साहेब आणि मी शेवटच्या पोस्टिंगला एकाच ठिकाणाहून निवृत्त झालो.
‘ब्रेव्हिटी’ – थोडक्यात आणि मुद्देसूद निकाल, आदेश देण्याची कला, प्रगतीचा मार्ग सुकर करते. पाच महिन्यांच्या प्रशिक्षणांनंतर ५० केसेस माझ्या कोर्टात वर्ग झाल्या. एका केसमध्ये जामीन अर्ज नामंजूर केला, जो सत्र न्यायालयातही फेटाळला गेला. दुसऱ्या दिवशी, लोकअदालतीच्या बैठकीत आ. निरखी साहेबांनी माझ्या आदेशाचे कौतुक केले. तो दिवस माझ्यासाठी अभिमानाचा होता.
निकाल, आदेश संक्षिप्त आणि समर्पक असावेत, यासाठी मी नेहमी प्रयत्न केला. हस्तलिखित आदेशात अधिक मेहनत लागते आणि ते आपोआप संक्षिप्त होतात.
गंगापूर, जि. संभाजीनगर येथे तीन वर्षे लघुलेखक नसल्याने, पी. डी. जे. आ. एस. पी. कुलकर्णी साहेबांनी (तेव्हा) लघुलेखक नसल्याचे फायदे समजावले. “तुम्ही बाहेरगावी जाताना शिपाई बॅग उचलतो, तेव्हा अनेक कपडे घेता. पण बॅग स्वतः उचलायची असल्यास, एकच ड्रेस घेता. तसेच, लघुलेखक असल्यास पानांवर पाने लिहिली जातात,” त्यांनी सांगितले.
‘यस सर’ म्हणण्याशिवाय माझ्याकडे पर्याय नव्हता. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे, त्या तीन वर्षांत संक्षिप्त आणि मुद्देसूद निकाल देण्याचा सराव झाला. वरिष्ठांनी, बारने, पक्षकारांनी आणि कर्मचाऱ्यांनी कौतुक केले. लांबलचक निकाल, आदेश सर्वांसाठी कंटाळवाणे असतात.
एका मित्राने सांगितले, की एका साहेबांनी डिस्चार्ज अर्ज फेटाळताना ३५० संदर्भ दिले. तो आदेश किती पानांचा असेल? माझ्या मते, आरोपीविरुद्ध प्रथमदर्शनी गुन्हा आहे, एवढे पुरेसे होते. अर्ज मंजूर करायचा असल्यास, विस्तृत कारणे आवश्यक होती.
गंगापूर येथे अपघात प्रकरणात ‘उसाचे वाढे’साठी इंग्रजी शब्द सापडत नव्हता. दुसऱ्या दिवशी, श्री. एन. जी. साबळे वकिलांनी साखर कारखान्यातून कृषी अधिकाऱ्यांना बोलावून शब्द शोधला. ‘Sugar cane trash’ हा योग्य शब्द मिळाल्याने ‘युरेका’चा आनंद झाला.
शेवटचा किस्सा. IPC कलम ३५४ मध्ये शिक्षा दिली. आरोपीने निकालाची प्रत घेतली आणि अर्ध्या तासात श्री. बी. पी. जोशी वकील साहेब म्हणाले, “सर, आपल्या निकालाचा आत्मा एका शब्दात आहे. अप्रतिम. ‘The accused must have been lured by the victim.'”
शिक्षा देऊनही बचाव पक्षाच्या वकिलांनी आदर दाखवला, यापेक्षा अधिक काय हवे?
संक्षिप्तता म्हणजे फक्त वेळ वाचवणे नाही, तर ती निर्णयाची स्पष्टता आणि प्रभावी न्यायदानाची ओळख आहे.
Author Profile
-
B A, LL B
Practised at Shahada, Dist Dhule (Now : Nandurbar) June 1985 to July 1990.
Appointed as a JMFC and CJ JD on 16.8.1990 at Wardha.
Thereafter transferred to Hinganghat, Gangapur, Mallapur, Nandura, Dahanu.
CJ SD Palghar
Adhoc D and S Judge Pune, Nagpur, Satara
City Civil Judge Mumbai
Family Court Judge Mumbai
Principal Family Court Judge Nagpur
Retired on superannuation on 31.5.2018
Appointed as a Member, Mah Electricity Regulatory Commission from 6.6.2018 to 31.5.2023
Thoroughly enjoyed Mediation Work in Family Courts at Mumbai, Nagpur.
Now camping at Dallas, Austin in Texas.
